Mollebonen bie touvaal ontdekt?.

MOLBOON, v. (-en), (plantk.) eene soort van paardenboon; (gew.) paardenboon die tot 't ontkiemen toe geweekt, alsdan gedroogd en vervolgens in den oven gepoft-geroosterd wordt.

Ik mag n (molle)bone wezen, wel d’eerste in Grunnen der mit west is, zel wel aaltied n mysterie blieven. Vrouger wuir de mollebone veul eten en waren der verschaaiden bakkers in Stad, dij ze as n extroatje in heur ovens reusterden. Volgens n overlevern, was der aargens in de 19e aiw al n bakkerij aan raande van Stad woar nou de Ganzevoortsingel is mit t branden van mollebonen aan loop: en wel n bakker Warner. De stee woar e begonnen is en dij vandoag de dag ook nog wel es de pindazolder van d’Stad nuimd wordt, is nou n Russisch-Orthodoxe kerke vestegd.

R.O. Kerk aan de Ganzevoortsingel (pindazolder)

Mie is oeit verteld dat dizze bakker bie touval n pude slovve peerdebonen in d’oven liggen luit. Dit waren n soort Waalze bonen (Poepetonen). Dou e ze deruut huil, waren ze deur de rest-waarmte dreugd en wat poft en noadat e ze eerst hail veurzichies pruifd het en ze wel lekker vond, zag e der wel handel in. Bakker Warner brocht t toudestieds as n noagelnij produkt groots op maarkt. Doar kwam veur hom ook nog wat gunstegs bie, want der was in dij Napoleontische tied ook nog sproake van n handelsblokkoade. Der was doardeur ook bie zetten n tekört aan krachteg en voudzoame eterij. En wat n peerd vet moakt is in de regel ook goud veur n mins. De bonen gavven doar bie n goie uutkomst. d’Ain zien nood geft d’aander brood. Bakker Warner har de neuze in de juuste richten en zag der vot goie handel in. Doar kwam ook nog bie dat der dou in de Ommelaanden op de zwoare klaai ook nog genogt Waalse bonensoorten in alle meugelke soorten en moaten verbaauwd wuiren. Der was dus genogt aanbod te over om der n goie handel in te begunnen. t Luip as n tierelier en de bone kreeg al gaauw t predikoat Grunneger molleboon. t Was van meet aan, omdat der op t gebied van hapjederij nait veul te beleven was, slim populair. Zien mollebonen wuiren dou al zulfs in t Westen en tot in Hambörg verkocht. De opvolgers van de leste Mollebonenbraanderij firma R. Warner stopten in 1971 mit de produktie van de Mollebonen.

Nieuwsblad van het Noorden 5-02-1927

De òfzet wuir, deur d’opkomst van aal dij aander zolde hapjederij zo as pinda’s en aander verwante slikkerij aal minder. t Was kwa mondgevuil inains ook nait zo meer van dizz’tied, want je hebben der wel n hail staark gebit veur neudeg en t blift nogal n gepuul om aal dij haarde schilfers tussen de tanden vot te raggen. Boetendes stoekte de aanvoer, de wier(de)bonen wuiren in onze kontraainen en veuraal op de zwoare klaaigrond aal minder verbaauwd en aanboden.

molleboon, v fava di palude (tostata) Italiaans

molleboon, v. gourgane grillée Frans

Even weerom noar de benoamen van molleboon. Over d’herkomst van t woord molleboon is men t nait aaltied ains. Summegen beweren, dat mol aiglieks molt, mout bedudt en dat staait din i verwantschop mit t mouten van gaarste op n eestvlouer. Aander lu zeggen, dat ze oorspronkelk bakken wuiren in n mol, n langwaarpege ronde bak, dij te verglieken is mit n wok/wadjang. Ook binnen der gounent dij molleboon ontlainen aan t woord „molle", dat toudicht wordt noar n stuk raive, n holten schoever dij bie t omkeren van de bonen op de bakploade bruukt wuir. Dit wuir aaltied haalverwege tiedens t reustern doan. Wieders is der ook nog sproake, dat t van oldsheer om n appaarde bonesoort gaait. ( Molboonen, eene groote soort van paardenboonen, den overgang als het ware van tuinboonen tot paardenboonen uitmakende, v. hall, Landh. Flora 60 1854)

Friesch Dagblad 18-07-1947

In de loop van tied het t woord der ook nog mit ere n aander beduden biekregen. Grunneger mollebonen is in tied ook de spottende bienoam veur de Stadjers worden.

Boetendes wuiren ze vrouger ook wel bruukt as fiches bie t ganzeborden, halma en zukswat hin

Nog even wat over de bone zulf. Ik zee al dat t verwant was mit de Waalse bonen (poepetonen). Om even t onderschaaid aan te geven. wier(de)bonen hebben wat vörm aanbelangt aaltied n opzet lieffie. Mit dat lieffie wordt de bolle kaande van de bone bedould. In tegenstellen van Waalse bonen, want dij kriegen as ze wat langer indreugd binnen wat meer vòllen om t lief. Op t oog hebben dizze bonen veul van mekoar en doarom nuimen ze hom ook wel ais n twieveloar. Veur d’echte Grunneger mollebonen binnen allain mor de beste wier(de)bonen geschikt. Noadat de bonen mit d’haand lezen binnen, worden ze eerst n beste schoft in t wotter welt. Deur dizze menaar ontstaait der n schimmel, dij t blaauwzuur, dij der van nature in zit, der uut vottrekt.

Molleboon, broad (horse-)bean.

Molleboon,  Saubohne. 

Intied as ze net begunnen uut te lopen, worden ze tou t wotter hoald en vot doarnoa op n slovve eest- vlouer uutspraaid en te bruien legd. Ook wuiren ze dou veur t bruien wel in stoetkörven doan, t overtolleg wotter siepelde der din vanzulf uut. Tiedens dit bruiproces wordt t zetmeel in de bone alvast omzet in sukker. As ze din in raauwe toustand al n goie zuide smoak hebben din is de bone der kloar veur om reusterd te worden.

Veur t povven en reustern wuiren ze vrouger op grode slichte bakploaten uutlegd en doarnoa ain veur ain in d’oven schoven. Vrouger dee men dit vanzulf nog mit bezied n holt- en törfvuur in d’oven en dat gaf der boetendes ook nog n pittege rokerge aroma aan mit. Nog n aander biekomsteghaid, de bonen dij nait ontkiemd binnen, dij knappen din en springen op aigen kracht in t vuur noast de bakploade. De Bonen blieven mor kört in d’oven en dat stak nogal sekuur. t Gaait krek zolaank, totdat ze rode wangkies kregen hebben. Is ain zo’n bakploade kloar, din komt de aander der achterheer. Hiernoa worden de gebrande mollebonen weer mitmekoar op zo’n bakploade legd en din weeromme schoven in d’oven om ze as besloet op n zwak smeulend vuur nog wat verder indreugen te loaten. Tiedens dit dreugproces, en ook om n goud aingoal rizzeltoat te kriegen, wuiren de mollebonen op de bakploade tiedens t leste indreugen regelmoateg hinneweer schoven. Wat loater wuiren ze op n moderne en nait zo omslachtege menaaier verwaarkt in n kovviebrander. t Scheelde vanzulf wel veul rompslomp, mor t gong volgens n kenner wel ten koste van dij lekkere törvege rooksmoak.

Vandoag de dag worden puutjes mit mollebonen weer op klaine schoal aanboden bie allerhaande VVV’s, slachterijen, toko’s, oriental shops en winkels in Loug en Stad dij streekproducten in t schap liggen hebben. Maistkaans gaait t hier din om import uut China en dij binnen bie zetten zo haard dast der wel koegels van kaauwen kinst. Veur d’echten kinnen je op t heden in aalsgeval nog terechde op Börg Verhildersom in Lains. Joarlieks wordt doar nog n kaambe wier(de)bonen specioal veur de Grunneger mollebonen van nou verbaauwd.

Op Grönnen.

Al gait het schip ook nog zoo schaif,

Ik hol mien Grönnen altied laif!

Van alle streken, waor ik kom,

Gain aine, dei 't van Grönnen won!

Want krintjebrei en dikke room, Sekaodekouk en MOLLEBOON 

En Paoskestoet en lekkeris,

't Is Grönnen waor 't te vinden is!

Dr. A. C. DORNHECK BUSSCHER, (1864 - 1922)

Bronnen:

Mondelinge overlevering: Gerard F. Beukema (1930-2012)

Hall, H. C. van, Neêrlands plantenschat, of landhuishoudkundige flora, behelzende eene beschrijving der onkruiden, vergiftige en nuttige inlandsche planten en der in onzen landbouw gekweekte gewassen, Uitgave, G. T. N. Suringar, Leeuwarden, 1854

Reportage uit 1966 over de Groninger molleboon in Van gewest tot Gewest de film start vanaf 9.30 min: https://youtu.be/jPOmdn03k8E

Fragment:

Even later komen Freddy en Jan binnen. In Freddy's haar hangen de gesmolten sneeuwvlokken als glinsterende kristallen. Ze ziet een beetje verkleumd. Freddy houdt niet van den winter.

„Hè... brrr... wat is het nat en koud. Hier is het lekker."

„Ja hè? "We hebben de schuif open gezet. We hebben het eerste uur vrij werken, zeg."

„O, fijn! Wat is dat op de kachel?"

,, Molleboonen.''

„Lekker?"

„Nou! Als ze gepoft zijn wel. Hier heb je een goede."

Freddy knabbelt als een konijntje. Ze zit op het bankje, waar Suus en Elze edelmoedig een plaatsje voor haar vrij gemaakt hebben en strekt haar natte voeten naar den warmen gloed. Ook Jan Valck droogt zijn stevig gelaarsde beenen en keurt een Molleboon

Uit: Lennart Clare, De wijde wereld - een verhaal voor oudere meisjes,1936