Op Zuik

Op zuik noar Bukowski

d’Ol hond springt op t nust en kropt

over mie hin.

“Kinstoe dat Woord ook?”vruig k aan hom,

hai geft gain oazem.

“Kinstoe dat woord?  Ik zuik t

juuste woord.”

Hai kikt mie mit zien traauwe

broene ogen aan.

“Ik wacht op t juuste woord”

vertel ik hom, “ t komt mie veur

asòf  k deur n grode haide

bakpanne tik.”

Hai kwispelt en perbaaiert mie

om mien gezicht te slikken.

“Heur es even!”, ropt zai uut de bad-

koamer, “ komstoe ais uut

dij klamme lappen vot

en schaai es uut mit aal

dat geproat mit dij hond.

Mien ollu hebben mie ook

noeit begrepen.

Knoalster vertelster 'Lude 's verhoal'

Hailemoal achteruut  bie ons op Dreve het n moal n huussie stoan en doar woonde stokallenneg n wedeman mit drij kwoajonges, dij alle drij nait vrij van n malheur waren.

d’Aine haitde van Jan en was blind, d’twijde haitde van Haarm en was in de bainen lam en d’daarde haitde Lude en was d'haile dag splinterlieke noakend.

Ze luipen mit heur drijent ais deur de Knoalster Wildernis en dou zagen ze n hoaze. De blinde Jan schoot hom dou en de lamme Haarm runde der achter heer en dij Lude zunder klaaier stak hom dou in de buutse.

Dou luipen ze weer wieder en kwammen dou bie de Kromme Wieke en doar laggen drij proamen aan d’wale. d’Aine was lek, de twijde dij zonk en de daarde doar zat gain bodem in.

Ze gongen dou mit heur drijent in de proam, doar gain bodem in zat en zo voarden ze doagen achterain,  noar richten  Zee.

Tiedens dizze barre raaize verzwon d’eerste in n dikke dook en de twijde dij verdronk en de daarde kwam hail nait weerom.

Dij hailn’t weerom kwam, dij kwam in t lest midden in de Dollard op n aailaand terechde. Doar in de dunen stond n zaandkesteel  mit n dak van wind. En de heer dij doar wonen dee, har alle doagen t licht vergees en snommedags at e as dege huusmankost gesteufde vensterbaanken mit mosterdstip.

Hou t mit hom verder goan is, doar heb k gain wait van. Mor t is! nou ainmoal zo as t is en je mouten echt van mie aannemen dat t staarvensdoodwoar is.

Ik bin gain leugenpude en traauwens, dij  Lude dat bin ik.. 

n Knoalster herinnern aan 'Laandjepik'

n Herinnern aan ‘Laandjepik’

Der schoot mie net wat in t zin, dat k ook evenpies aan aander lu kwiet wil. Elk sezoen kende bie ons achter aan t plaain. tussen n riege populieren,van school Wijma aan de Oosterstroade op t Knoal, zien spellechies. En om der as kwoajong echt bie te heuren harst n buutsmes neudeg. Dou k der aan tou was kreeg k as maiste kwoajongs van mien opa n zakmes mit n heft van wit perelmoed. Ik vuilde mie n keuning te riek en was doar vanzulf aibels blied mit en har hom sund dij tied aaltied in buutse. k Har hom dou aal gaauwachteg neudeg veur laandjepik. t Gong der doudestieds bie dit spel al slim serieus aan tou. Wee de gebeente as je din aan t kraiveln waren, dat kwam din nait goud. Spelregels waren aiglieks ongeschreven wetten. Der wuir bie laandjepik in t vlakke zaand mit n buutsmes n rechthouk taikend en dij wuir in twij vakken opdaild. d’ Eerste mos din in zien aigen vak stoan goan en al stoand t messie in t vak van d’aander goeien. As t messie nait stoan bleef of ast hom misgoeidest, din wast òf, en din was d’ aander aan de beurt. As e wel stoan bleef din mos je mit joen voude vanuut joen aigen vak mit d’hakke n liene trekken en dat deden je din vanuut t punt doar t mes liek op ston.en dat din zover meugelk noar d’ boetenkaande van t vak van joen tegenstander. Dat stuk laand har je din veroverd en d’eerste liene kon je din mit joen voude votvegen. En zo aalsmor wieder totdat je ales votsneden haren of totdat je of waren, din kon d’aander weer mit zien messie goeien. Das dus hail aander kouke, din t nijmoodse IT-gamen van vandoage.

Dizzepie Dizzepu weerom op t Knoal

Dizzepie Dizzepu

Mundus vult decipi, decipiatur ergo

“aaltemoal kriegen ze meer as drijdubbeld woar veur heur geld. Zo’n kniezebieter kin dr nait wezen, of as e dat zugt. Din lacht e zok de buutse kepot In ain oavend zóó lachen dat holt joe de dokter boeten de deure, nè? 't Geld, dat je doarveur besteed, spoar je dubbel en dwaars uut op joen doktersreken.” (uut: t Nijsblad 16-03-1918)

Uut t Nijsblad van 15-02-1918

                                                               
Der is n tied west dat as je aan n rechtgeoarde Grunneger vruigen wat veur hom echt Grunnegs is, din kwam e steevast mit de Maaikermis, 28sten augustus, Glìnne Riepe, Bommen Berend, t Peerd van Ome Loeks en last but not least ‘Dizzepie Dizzepu’ van Geert Teis Pzn (ps. van G.W. Spitzen) op de proppen. Tiedens d’Eerste Wereldoorlog wuir Stad en Ommelaand en doarboeten inainen opschrikt deur n bliedspul, dij oavend aan oavend veur n stropvolle Stadsschaauwbórg zörgde. Dizzepie Dizzepu n Grunnegstoaleg bliedspul ,mit dij roare benoamen, bleek meer din n echte kaskroaker te wezen. t Wuir in 1918  achtentwinteg moal in de Schaauwbörg opvoerd. De rederiekerskoamer ‘La belle Esperance’ (De Goie Verwachten) uut Stad, onder laaiden van Rut Hofman, muik der vot goie sier mit. t Was veur dij tied ook nog haile bezunder, want der was veurheer nog noeit eerder n Grunnegstoaleg stuk in d’Schaauwbörg opvoerd west. De van oorsprong Knoalster Geert Teis Pzn leverde veur dij tied n knap stoaltje waark mit n hail nij geluud of. t Zit dege in nkaander, d’intrige is oardeg opzet en speult hail smui weg. Inholdelk is t noar t leven schreven en wars van aal dij toneelderge pathos, dat toudestieds in de zogenoamde beschoafde kringen nog zo voak gangboar was. Bievubbeld: Aine van de hoofdrolspeulders, n haile dikke boer, Mans Wils het meer geld as verstaand. Sunt e de boerderij aan zied doan het, is e van kwoad tot kwoaijer vervalen, d.w.z. van zien domme geldpudetrots ook nog kommen tou politiek. Dizze Mans gedragt zuk as n dikke bloaze en bruukt geern dure woorden. Hai het zukswat op zien menaar aargenswoar opvongen en wat doar bie opvaalt, is dat e doarbie ook wel es wat uut t Letien verbasterde. Zo ook de herkomst van de titel Dizzepie Dizzepu, dat n ofgelaaide is van 'Mundus vult decipi, decipiatur ergo', “de wereld wil bedrogen wezen, loat e din ook bedrogen worden". Mans vindt dizze uutdrukken stommemooi en bruukt t din te pas en te onpas in t stuk. Hai papegaait der òf en tou nuver mit dizze uutdrukken op lös.

Uut t Nijsblad van 14-03-1918

                                       
t Stuk dat sikkom honderd joar leden bie de Grunneger Verainen in Den Hoag in premiére gong, wuir lestdoags, omreden t twijhonderdviefteg joareg bestoan van t Knoal weer vannijs opvoerd in Geert Teiscentrum op t Knoal. Speulders van de Knoalster toneelverainens UDI, TAGO en ’t Centrum uut Muzzelknoal hebben mit nkaander t kerwaai op zuk nomen en hou! De regisseur Annelies Hopman is doarbie dudelk nait over ain naacht ies goan. t Stuk wuir op t Knoal in n rap tempo speuld en bie zetten har k noast t gnivveln zulfs regelmoateg last van mien zied van t laggen.

De speulders van Dizzepie Dizzepu 2015 (foto: Boudewijn Benting)

t Verhoal gaait dat de dochter van Mans Wils, speuld deur Fokko Trip, traauwen wil mit Jurrie Kok n eerste ambtenoar op sikketrie, speuld deur Maarten Meesters, mor pa wil dat hailendaal nait lieden. Hai ligt dwaars en wil zien toustemmen doar nait veur heer geven. Hai vindt de keuze van zien dochter Trudoa, speuld deur Renate Bos, wied beneden heur staand. n Aantal minsen rondom dizze Mans Wils,woaronder zien aigen vraauw Aantje, speuld deur Els Kunst, spannen mit nkaander soamen om hom n hak te zetten en dat om zo toustemmen veur t traauwen of te dwingen. Luken Wold, n bedainde in n bontwinkerl, speuld deur Ernst Paul Faber, is Mans bie zetten te slim òf. Hai gedragt zuk doarbie as n loze gaaie van t zuverste wotter. Zeg mor, hailendaal in lien mit tuddel van t stuk. n Scène in de scheerwinkel geft ook n hail mooi tiedsbeeld en scheerboas Zaipengoa, speuld deur Gerard Bruning, kwastjed en scheert zien klanten dar t n oard het. De Schiedammer thee wordt in dizze scène ook duchteg aansproken en zörgt aan d'stamtoavel nogal wat veur de neudege reuring. Zo as dat nou ainmoal heurt het meester Buls, speuld deur Anton Herbers, doar dik de gugel mit. Hai brengt t spul mit zien görtdreuge kromme taargende opmaarkens duchteg op stoom. Kloukschieterd Mans begunt doar din ook oardeg van te roazen.

De hoofrolspeulders zetten mit nkaander, zunder d’aandern tekört te doun, haile staarke kerakters dele. Ook al gaait t zo op t eerste oog maist in aaldoags geproat, toch schemert de toalvirtuoziteit van Teis mit smui bekkende dialogen en deurspekt mit Grunneger uutdrukkens aalgedureg deur. Ook in dizz’ tied binnen dij roake typerens nog hail dudelk en herkenboar. Elk het doarbie wel n kerakter veur ogen van aine uut zien aigenste omgeven en dat moakt t stuk veur t pebliek van nou ook nog zo staark. Mans dij foetert din ook wat òf en doar komt ook nog bie, dat hai t hailemoal nait deur het, dat ze hom mit nkaander veur t lappie huilen. Zo as zukswat nou ainmoal gaait, komt t aan t ìnd as vanzulf allemoal goud op zien pootjes terechde en Trudoa en Jurrie geven mekoar, dou t in odder was, verwachtensvol n dikke smok.

Mor Mans zol Mans nait wezen en het wel t leste woord:

Wel het t nou waiten?

Wel het t nou doan….. ‘Dizzepie! Dizzepu!’.

Kört zegd, ook in 2015 kin dit bliedspul in vaar bedrieven zuk nog makkelk stoande holden. Dizze prachtege boerenklucht krigt van mie de benoamen van n echte klassieker mit. t Kin zuk makkelk meten mit ‘De Vrek’ (kniezebieter) van Moliére. Staarker nog, Geert Teis Pzn as wegberaaider, har der dou hailn’t wait van, dat e mit zien bliedspul 'Dizzepie Dizzepu' ook veur veul noavolgers de toon zet har. Zien boerenklucht dainde voak as n schoolveurbeeld en het model stoan veur menneg aander stuk volksteneel.

Gevelstaine in t geboortehuus van Geert Teis op t Knoal

Uut t Nijsblad van 23-12-1919

                                                               

Wat n klontjebuurde is dat hier! (Knoalster annekedote)

Wat n klontjebuurde is dat hier!

Rondomtou t Knoal (Stadskanaal) binnen der allerhaande strekies en buurten. Aan de lintbebaauwen was der oorspronkelk veuraal rondom de sluzen ain en aal bedrieveghaid en negootsie te vinden. Voak was doar de grutter, de slachter, t kefee, stelmoaker, of n schoumoaker te vinden. Bie t sluus/vloat was t maisttied wel n gezellege boudel en der was aaltied wel wat te zain of te doun. En nait doar wied vandoan was der din ook wel n scheepshellen te vinden.

Op t Knoal is elkenain wel bekind mit t Zeelandstrekie, mor der tussenin wuir Spoorstroade ook wel strekie nuimd. As je doarhìn wollen, gong je over t Postketoordraaichie en din aan laandskaande eerst deur n naauw gaangkie, (bakker Mennen zien loantje) tussen twij huzen richten Spoorstroade en dij lopt deur noar de Poatersloane en doar tussen in ligt t Vrijdomstrekie, dij was vrij van Stadsrechten vandoar dij benoamen.
Je konden din van hieruut via Poatersloane in de Nijveenster mond uutkommen.

Gaangkie van Postkoade noar Spoorstroade (foto: Hans Martens)

Mien femiliewoddels van Scholtes' kaande haren heur roots in de Klontjebuurde. t Gaait hierbie om de noaberschop tussen de Iesdern Klabbe en t begun van Troapelknoal. Vandoag de dag is t nog goud te zain, dat doar ook n bie nkaander klontert centrum is. t Is zotrekend zo kloar as n klontje dat dat zo is. 

Zulfs de carnavalsverainen van Zandbaarge het zien noam aan de klontjebuurde verbonden en der was vrouger ducht mie ook nog n discotheek dij zo haitde. Vrumd genogt is dizze benoamen op gain ìnkelde koarde van de pervincie intaikend. De benoamen het gelukkeg n tooi leven, mor t zol schier wezen, dat ze klontjebuurde ook ais op n wegwiesder zetten deden. Of aan t begun en aan t ìnde op n bred aan t daip vermelden deden. 

In onze pervincie binnen traauwens nog twij aandere plekken dij dezulfde benoamen hebben en dat is in Vraiskeloo en in Moarum. t Blift aaid n bult spitwaark om over de herkomst hiervan wat meer aan de wait te kommen. 

Bie ons thuus wuir der voak veul verteld over de bewoonders van Klontjebuurde. Elk har wel n bienoam, dij din weer in verbinden ston mit wat minselk ongemak. In t begun stond t nait zo veurnoam bekìnd en sprak men over aal dij repallie en typen dij doar mit nkaander huusden . In dizz’tied is t vanzulf nait meer te bespeuren. 

Mien opa Kloas zee oeit t volgende hierover: “Deurdeweeks nuimden we t de klontjebuurde en op zotterdag wuir t al wat veurnoamer, din wuir t omteuverd tot suikerboulevard en as t zundag was en meneer pestoor van Zandbaarge bie ons thuus op verziede kwam, din woonden wie inainen aan de sjieke kandijsingel. "Over hou dat t nou zat. mit t onstoan van de noam zee e der steevast dit van: “n Nijkommer in de buurde, Schurengoa har net goud en wel n krudenierswinkel opend. Zien eerste klanten waren drij vraauwlie, dij elks n haalf pond klontjes kochten. Dizze Schurengoa zol dou zegd hebben: „Wat n klontjebuurde is dat hier!" en zo is t dus aan zien noam kommen.

Begriep mie goud, of t echt aalmoal woar is, dat wait k ook nait recht, mor zolaank tegendail nait bewezen is, blift t wizze kovviedik mit klontjegroes…..

Braif van n Grunneger moeke, uut de woningbaauw, aan heur zeun

Braif van n Grunneger moeke uut de woningbaauw



Laive zeun,



Ik schrief die dizze braif zo dastoe waitst, dat k nog in leven bin. Ik schrief die hail langzoam, omdat ik wait dastoe nait zo snel lezen kinst. Astoe noar huus komst, zelst doe ons huus nait meer herkennen. Wie binnen noamelk verhuusd. In de nije woning ston al n wasmesjiene, mor dij dee zien waark nait zo goud. Ik dee der 14 hemden in en trok dou zulf mor aan de raime. Dij hemden heb k sund dij tied noeit weer zain.
Pabbe het nou nij waark, hai het 500 minsen onder zuk, hai maait tegenwoordeg t gras op kerkhof.
O joa, leste weke is oom Otto in n grode tunne vol jannever verzopen. n Poar haandzoame kirrels wollen hom redden, mor hai gong der hefteg tegen te kere. Wie hebben hom dou opbranden mouten, dat duurde dou wel meer as drij doage.
Dien zuster Jaantje het guster n poppie kregen. Omdat wie der nog gain wait van hebben of t n wichie of n jonkie worden is, wait ik ook nait recht ofstoe oom of taande worden bist.
t Het hier de leste weke ook zeuven doage regent, eerst drij doage en toun vaar doage. t Het zo dundert, dat ons tude vaar moal t zulfde aai legt het.
En moandag, t is mor dastoe t waits! binnen we traauwens tegen eerdbevens inent.



Dien moeke



P.S. Ik wol der veur dien verjoardag nog wat cinterij in stoppen, mor k heb t jah al dichtplakt jah.

De gloazen oge (aine uut d’ol deuze)

De gloazen oge (aine uut d’ol deuze)

Der kwam es n moal n man bie de dokter mit n hail bezunder meleur.
t Geval was, dat hom zien gloazen oge der uutvalen was.
Dou vruig de dokter aan hom: “Hou hest dat din wel omhaands had?”
“Tjah, vertelde de man, “Gloazen oge is mie bie t eten in n bord snert valen, tjah en dou heb k hom zunder dat k der aarg in har deursloken, en vot was e.”
“Houlaank is dat al leden din?.”
“Twij doage.”
“Din mout e aiglieks uut zukzulf te veurschien kommen”, docht de dokter.
“Loat mie din mor es even kieken, trek dien boksem uut!”
De man dut dat en bogt zuk veurover.
De dokter kikt hom in t gat en zegt: “Ik zai niks!”
Doarop zegt de man: “Dat kin ook ja nait, want ik zai die jah!

Ook op t schip is de Grunneger nog aaltied nummer ain!

t Is mor n wait! 

Ook op t schip is de Grunneger nog aaltied nummer ain!

Der zaten joaren leden aan stamtoavel bie Polderman op diek in Delfziel ais drij metrozen bie nkaander. d’Aine was Amerikoan, d’aander Engelsman en de daarde was n Grunneger van komòf.

d’Engelsman har t hoogste woord en haile dikke proat en snakte aalsmor over d’aibels gigantische schepen dij ze in de voart haren. Om der nog extroa sjars bie te zetten, zee e: “Bie ons aan boord ridt kaptaain mit zien luxe woagen dek rond, om noa te kieken, of alles wel goud in odder is.”

d’Amerikoan kon dizze snakkerij nait recht aan zien kop velen. Noar zien mainen, was der wat schepen aanbelangt niks groters in d’haile wereld te vinden as in Amerikoa. Hai zee dou in volle voart: “Wie hebben schepen, doar vlugt n masinist mit n piloot deur t mesiene-roem, om te kieken of t aalmoal goud smeert en op juuste stoom is.”

De Grunneger, dij dit bedachtzoam en stilswiegend aanheurde, zee hierop: “Dat is jah hailemoal niks jah! Bie ons aan boord voart de kok d’haile dag mit n atoomduukboot in soeppane op en dele en dat dut e allenneg mor om noa te kieken of de koien onderin, doar e boeljon van trekt, al goar binnen.”

Oeit in de joaren zeuventeg van de veurege aiw optaikend in kefee 't Hoekje, begun Droundermond, tegenover t draaichie.

n Körde Bio over Kaptaain Ro(c)k de Brasilioan uut Grunnen

Kaptaain Ro(c)k n ‘Brasilioan’ uut Grunnen, wuir in zien tied ook wel de rusteloze schrik van de Spanjoarden nuimd, was in zien tied n beduchte zeerover. Zien jachtkontraain in de 17e aiw lag in t wotter rondomrond Mexico.

Hou t zo kommen is

Hij wuir geboren in de Stad Grunnen, en leefde as kolonist n beste zet in Brazilië, dat dou tussen 1621 tot 1654 nog veur n gedailte in handen van de WIC WestIndische Compagnie. Dou de Portugezen t laand van de Hollanders weeromme pakt haren, mozzen der verschaaiden kolonisten vertrekken. Summegen gongen weerom noar Holland, aandern gongen op de vlucht noar de Fraanze of Engelse West Indische aailanden, en enkelen binnen versloagen noar de Moagden aailanden. Rock dij dizze noam nog nait har gong eerst noar t slim dreuge aailandje Tortuga ten noordwesten van Haïti, en omdat hij doar ook nait recht nait recht wos wat e doun mos, monsterde aan bie de boekaniers, dij gavven hom de noam Rock de Braziliaan. Eerst scheepte hij in as n gewone zeeman, en wuir deur zien liekdeurzee vertoon vot populair onder de bemannen. Al snel sluigen n stel metrozen aan zien zied op t schip te muitern en kozen hom vot as heur kaptaain. Ze namen de bark mit nkaander over. Ze muiken van Rock de onoverwinleke kaptaain.

Al gaauw veroverden ze n schip uut Nij-Spanje, mit baargen geld en gold aan boord. Ze brochten t noar t Rumaailaand Jamaica. Deur dizze eerste actie wuir Rock overnacht schatriek en wereldberoemd. Hai luit op zien menaaier Jamaica mit zien grillen, rillen en trillen . Hai har gain zulfbeheersen . dat was hom deur aal dij weelde compleet vrumd worden. Hai gedruig zuk as de duvel zulf . As e dronken was, luip e as n bandiezende gek deur de stad. d’Eerste de beste dij e in de muit kwam, hakte e zunder omkieken zomor n aarm of n bain òf. Gainent duurfde in te griepen, t volk was schietensbenaauwd veur hom. Hai gedruig zuk as n echte mizzelke miestgaster, as n deur Soatan bezeten maniak swinde hai in de stroaten om. Hij begong aan de lopende baand de grootste vraidheden tegen de Spanjoarden. Summegen van heur hong e op, of spiesde ze op holten poalen en reusterde ze din levend tussen twij vuren, Hai brocht ze om haals, asof t n swien op ledder was. Hai dee dit zogenoamd om infermoatsie uut de lu te kriegen over aander schepen dij onderwegens noar Spaanje waren. t Wuir hom in 1665 wat te hait onder de vouten. en omdat t op Tortuga nait gunsteg veur hom was is e noar Jamaica goan. Hai was dou aiglieks al uutroasd en gaait t kaalm aan doun, luit de Spanjoarden dou èndelk mit rust. En dat was min of meer t ènde van dizze vrije muiter uut Stad.

Gain stap teveul! (Knoalster annekedote)

Knoalster annekedote


Gain stap teveul!


t Was dij nommedag meer din rusteg in t kefee aan de Bunervloat. Kastelaain Kunst har de jachtwaaide hailemoal allenneg veur zuk zulf.


Krops’ zienent haren net de leespoddefulie brocht en hai har t nou net aan tied om zulf in ale rust evenpies aan de stamtoavel deur aal dij bloaderij te snuustern.


Inains gaait veurdeure lös en stapt der n klant noar binnen. De gast ruip ter kennisgeven ‘moi’ en gong bie n toaveltje aan t roam zitten.

Kunst gaf hier gain oasem op en har zien aandacht aargens woaraans op.

Hai keek stief veuruut, in “De Lach” dij veur hom lag en keek nait op of om.


De man dij aan toaveltje bie t roam zat, wuir wat ongedureg en gong noa n zetje inains verzitten op n aander stoule.


Kunst dij hom in de smiezen kreeg, zee dou: “Ie hebben t vast nog wel evenpies aan tied.”


De man zee hierop: “Hou dat zo?”


Woarop Kunst görtdreug zee: “t Kin mor zo wezen, dat der dommee nog n aander gast biekomt en din huif k veur t bedainen, jah!.... mor ainmoal in de bainen.” ….”en dat scheelt mie din ook weer n loop!”