Mie wuir vroagd: “Wat zegt die t woord KÒRRIES?”

Veur d’ain n wait en veur d’aander kopschraberij

Bie mien waiten is t n òfvalproduct van eerappelverwaarkens. Hestoe aineg idee, woar dit woord oorspronkeliek heerkomt.

Dit is aiglieks n haile stoere vroage, want de herkomst van woorden is n studie veur zuk. Voak is t din ook zuiken noar n spelde in n bulde kòrries. t Gaait om vezels dij achter blieven noa t produceren van eerappelzetmeel. Dails wordt t bruukt as benoamen veur mizze en der wordt ook nog uut n gedailte dervan veevouer moakt.
Vandoag de dag worden kòrries dreug aanboden, mor vrouger was t n geelachtege bragelge brij. d’ Eerappelmeelfabrieken in de Veenkolonies brochten t mit schip en vrachtwoagens as n retourprodukt weerom noar de boeren. Bie heur dainde t din as grondverbeteroar.

Ik kin mie nog heugen dat t achter boerderij op n bulde doan wuir en dat stonk din as n meert. En as je der n zetje in de buurt west waren din konst dien klaaier wel noar stomerij brengen. Veurdat der sproake was van Eerappelzetmeelderivoaten wuiren der in de 19de aiw eerappels bruukt as boases om n soort jannever (dij te verglieken is mit vodka) te stoken, want der zat zotrekend genogt suker in.

De femilie Uneken

van veur op t Knoal (Stadskanaal) muiken der volgens n overlevern binnen mien femile in de 19de aiw ook n soort moutwien (combi gaarste en eerappels) van. Wat noa t stoken as kòrries overbleef wuir din aan swienen geven om goud uut te dijen. Swienen wuiren der ducht mie slim vrolek van. Jannever (‘foezel’) wuir in dij doagen ook wel korries nuimd, mor t had nait veul aanzain.

t Knoal dat is nait groaven, mor t is der mit korries of jannever deurspuild'.

Eerappelzetmeel bestaait oet soamenstelde sukers En uut dij suker ken je jenever stoken.
Bie jeneverstoken uut eerappels krigst din ook t zulfde òffval (restvezels) as bie de eerappelmeelberaaiden.
In baaide gevallen kin dat overbliefsel zomit korries nuimd wezen. Kinst doarom beter uut eerappelmeel, as uut eerappels jenever stoken.
In Ierland waiten zwaartstokers doar ookvandoag de dag ook wel road mit en doar nuimen ze t poiteen.

In soamensproak van Pijter en Joap uut 1828
is der zulfs sproake van: 'k leuf ik zel de korries aan spreekn'.

Verder is der in n bouk van Mr. Frima nog te lezen dat beulsknechten uut Stad recht hadden op '10 maatjes korrijs en dertien kroezen kluin'
Ik denk dat we de herkomst van t woord in de draank zuiken mouten, want eerappelzetmeel is ja van veul loatere doatem, vandoar dat men op t Knoal ook wel zee: t Knoal dat is nait groaven, mor t is der mit
korries of jannever deurspuild'.

Dit leste het vanzulf te moaken mit de janneverconsumptie van de wiekgroavers, want dij haren noast t
groafloon ook recht op n dubbeld moatje Schiedammer thee doags en dat was vanzulf nait aaltied van de beste kwaliteit.

korrieslocht is haile goud veur ain laank leven.

De van Oldsheer Knoalster schriever dichter Geert Teis Pzn schreef in in zien herinnerns over korries t volgende schetsie:
"Op t knoal dreven van dij schepen van dij 'Hoarener Punten' zo as  ze vrouger altoos kwammen mit holt en votgongen mit bakstainen. Nou...nou huifde je nait te vroagen, wat ze mitnomen haren van de febrieken; t Was net of joe d'r ain eerappelmeelfebriek veurbiedreef, zoo stonk t d'r noar korries.
As goie olle Veenkoloniebewoner hèje doar zo gain last van, dails omdat je waiten, dat de Veenkolonies nait bluien zunder korries; mor bovenaal omdat je ook waiten, dat de minsen d'r net zo goud old worren, Joa mie dunkt hoat oller, as zunder dij locht.
Zodat veur n kind van dij streken n neuze vol korrieslocht zo'n gevuil geft, van ain goud en ain laank leven.
Ain goud leven... nou, dat maarkte ik."

Korremor

t Blift aiglieks aaltied gissen noar de oorsprong van n woord, t kin vanzulf ale kaanten opgoan. Bievubbeld kin t ook n ofgelaaide wezen van t woord Korremor . In de Groninger Encyclopedie van K. ter Laan staait t
volgende hierover: Korremor, draank beraaid mit gistende kwitsebaaien (lijsterbessen), in onbruuk roakt, dou in de 18e aiw de brandewienopkwam.
In Oostenriek worden der traauwens nog aaltied Liesterkralen/Vogelbeeren verstookt. Wieders is der in n olde acte uut de 17de aiw in t archief van de Stad ook nog n Corremorrebrandergang te vinden. t Òfval van dizze stokers was vanzulf ook hail geschikt as veevouer.

Aander speurwaark 

Noa wat speurwaark in n andere richten kwam k in old kookbouk terechde
Mie kwam in t 'kockboek' van D. Carolum Battum uut de zestiende aiw in n aantal recepten ook t woord corie in de muit. t Was n ofgelaaide van t woord corage. Corie betaikent hier brij of mengsel.
Ik heb doarnoa ook nog t Woordenbouk Middelnederlands van Pijnenburg en Van de Voort roadpleegd en doar was over de herkomst t volgende noa te lezen en ik denk dat we nou oareg in de richten van n verkloaren van de benoamen korries binnen. Corie. curie (znw. vr.). Het woord schijnt op de eene of andere wijze samen te hangen met het Franse cuire, lat. coquere, en de beteekenis te hebben van kooksel, mengsel, zoowel van iets wat gekookt is, als van hetgeen gekookt moet worden. Kil. kent kureye (behalve in de betekenis: deel der ingewanden van een geslacht dier, welke hier niet te pas komt, zie bij hem op koreye en Suppl. 84 op cureye, en vgl. craweye), slechts in de beteekenis deegbal, pil waarmede vogels gemest worden, turunda accipitraria. Daar hij dit woord met ‘ghewelle’ gelijkstelt, eene afleiding van wallen, koken, ligthet voor de hand om bij curie te denken aan het Franse cuire. Hij beroept zich bij dit woord op het Franse curée, dat dus aan mnl. curie ten grondslag ligt, en eveneens de betekenis kooksel kan gehad hebben. Doch de onderlinge verhouding der beide vormen is niet duidelijk.

↪Kooksel, mengsel, brij.

Kòrries is dus aiglieks ducht mie gewoon n old overleverd woord veur brij.